دندان هاي حساس
احساس درد تيز و كوتاه (گذرا) هنگام خوردن مواد غذايي سرد، گرم، شيرين، مسواك زدن يا نخ كشيدن، دلايل متفاوتي دارد، از جمله: پوسيدگي دندان، ترك يا شكستگي دندان، سائيدگي مينا، ترميم هاي نامناسب و معيوب ، عريان شدن بخشي از ريشه دندان كه مي تواند به علت بيماري هاي پريودنتال (لثه و بافتهاي نگهدارنده اطراف دندان)، تحليل لثه، مسواك زدن غلط يا اعمال فشار زياد هنگام مسواك زدن باشد.
علت ايجاد درد
دندان از دو بخش تاج و ريشه تشكيل شده است. تاج دندان سالم (منظور از تاج، بخشي از دندان است كه در دهان قابل رويت مي باشد) توسط يك لايه سطحي سخت به نام مينا پوشيده و حفاظت مي شود. ريشه دندان (بخشي از دندان كه در زير خط لثه و داخل استخوان فك قرار دارد) نيز توسط لايه سطحي به نام "سمنتوم" محافظت مي‌شود. بافت داخلي دندان، در زير مينا و سمنتوم را "عاج دندان" مي نامند كه داراي تعداد زيادي كانال هاي ميكروسكوپي مي باشد و تا بخش مركزي دندان (مغز دندان) يعني بخش اعصاب و عروق دندان امتداد دارند. وقتي عاج، لايه پوششي سطح خود يعني مينا يا سمنتوم را به هر علتي از دست مي دهد، وجود كانال هاي عاجي باعث مي شود كه گرما، سرما، مواد غذايي اسيدي يا چسبنده، قادر به تحريك اعصاب داخلي دندان شوند. اين موضوع باعث حساس شدن دندان ها و احساس درد و ناراحتي هنگام جويدن، خوردن و آشاميدن مواد غذايي و نوشيدني هاي سرد و گرم و شيرين يا حتي هنگام نفس كشيدن و استنشاق هواي سرد مي شود.
تشخيص
معاينات دوره اي و منظم توسط دندانپزشك، براي تشخيص و درمان زودرس پوسيدگي هاي دنداني، بيماري هاي پريودنتال و ساير مشكلات دهاني از اهميت بسياري برخوردار است.
درمان
بر اساس علت ايجاد حساسيت دنداني، راهكارهاي متفاوتي وجود دارد:
• اگر حساسيت دندان ها بر اثر پوسيدگي دندان، شكستگي و ترك دندان، پركردگي هاي قديمي معيوب و يا بيماري هاي پريودنتال و لثه باشد، درمانهاي مناسب براي رفع اين مشكلات انجام خواهد شد.
• در صورت عدم وجود هر يك از موارد بالا، مشكلي با عنوان حساسيت عاجي دندان (Dentin Hypersensitivity) مطرح مي‌شود كه معمولا به علت سائيدگي هاي ميناي دندان و باز شدن دهانه كانال‌هاي عاجي مي باشد. اين سائيدگي ها مي تواند ناشي از مسواك زدن نادرست و محكم، عادت‌هاي غير طبيعي مانند فشار دادن دندان ها و سايش دندان ها روي هم (دندان قروچه)، رژيم غذايي اسيدي و بيماري هاي گوارشي مانند "رفلاكس"(بازگشت اسيد از معده به مري) يا به اصطلاح عاميانه"ترش كردن معده" باشد.
معمولا شايعترين شكايت بيماران در اين موارد حساسيت به سرما، شيريني و محرك هاي تماسي مانند مسواك زدن مي‌باشد. براي درمان اين مشكل، مهمترين فاكتور حذف علت به وجود آورنده است، مانند:
الف) كاهش مصرف مواد اسيدي مانند آب مركبات، نوشيدني هاي گاز دار و ...
ب) درمان مشكلات گوارشي مانند رفلاكس اسيدي
ج) اصلاح روش مسواك زدن، استفاده از مسواك نرم، عدم اعمال فشار هنگام مسواك زدن، عدم استفاده از خميردندان هاي ساينده (خميردندان هاي ضد جرم يا سفيدكننده)
د) رعايت بهداشت مناسب، متاسفانه در اكثر افراد مبتلا به حساسيت دنداني، عدم رعايت بهداشت دهان و دندان به علت درد نواحي حساس، باعث تجمع پلاك ميكروبي و به دنبال آن تخريب لثه و بيماري هاي پريودنتال مي شود كه به تدريج وضعيت را وخيم تر مي‌كند.
ه) در بيماران مبتلا به عادات غيرطبيعي دهان، ضمن تشخيص علت و برطرف كردن آن، ممكن است براي مدتي استفاده از محافظ هاي دهاني به خصوص براي سايش هاي دنداني شبانه توصيه شود.
بعد از حذف علل اصلي ايجاد كننده، اولين مرحله درماني، درمانهاي خانگي است كه شامل:
• استفاده از خميردندان هاي ضد حساسيت حاوي فلورايد: مكملهاي پتاسيم مانند پتاسيم نيترات يا استرانسيوم كلرايد، اين خميردندان ها حاوي تركيباتي هستند كه باعث مي‌شوند انتقال حس از سطح دندان به اعصاب دندان بلوكه شود. نكته مهم اين كه بعد از مسواك زدن، شستشوي كامل با آب توصيه نمي‌شود. زيرا براي اثربخشي مطلوب مواد ضدحساسيت خمير دندان، تماس طولاني تر آنها با دندان مطلوب تر است.
• استفاده از دهانشويه هاي ضد حساسيت: درمان هاي خانگي معمولا باعث كاهش فوري حساسيت دندان نمي شوند و معمولاً 2 تا 4 هفته زمان براي اعمال اثر آنها لازم است. اگر بهبودي حاصل شد ادامه همين مرحله درماني مناسب است. ولي در صورتي كه اين محصولات خانگي، مشكلات حساسيت دنداني را برطرف نكند، درمانهاي داخل مطب توسط دندانپزشك توصيه مي‌شود.
• دندانپزشك تركيبات ضد حساسيت موضعي مانند ژل‌هاي فلورايد، پتاسيم نيترات و يا مواد چسبنده رزيني خاصي در نواحي حساس دندان استفاده مي‌كند.
• گاهي در تحليل هاي شديد لثه، ممكن است پيوند لثه براي پوشش نواحي عريان تجويز شود.
• گاهي حساسيت دندان بسيار شديد و مداوم بوده و با راه‌هاي فوق درمان نمي‌شود. در اينگونه موارد گاهي درمان ريشه (عصب كشي) دندان تجويز خواهد شد.